نوزاد نارس چیست؟
وقتی حرف از نوزاد نارس می‌شود، قلب هر پدر و مادری کمی تندتر می‌زند. این جمله‌ای است که خیلی از خانواده‌ها در بیمارستان می‌شنوند و در همان لحظه هزار سوال در ذهنشان شکل می‌گیرد. در این مقاله جامع و کاملاً واقعی، می‌خواهیم با زبانی ساده و صمیمی همه چیز را درباره نوزاد نارس توضیح دهیم تا اگر فرزندتان زودتر از موعد به دنیا آمد یا در حال آماده شدن برای چنین شرایطی هستید، دقیقاً بدانید چه انتظاری داشته باشید و چگونه بهترین مراقبت را برای او فراهم کنید.
نوزاد نارس یعنی کودکی که قبل از هفته ۳۷ بارداری به دنیا می‌آید. هرچه هفته تولد کمتر باشد، نیاز به مراقبت ویژه‌تر است. خوشبختانه امروزه با پیشرفت دستگاه‌های پزشکی و تجربه کادر درمان، درصد زنده‌ماندن و رشد سالم این کودکان بسیار بالا رفته است. در کنار مراقبت‌های بیمارستانی، بعد از ترخیص هم حمایت خانواده و گاهی کمک گرفتن از پرستار روزانه کودک یا استخدام مادریار کودک نقش بسیار مهمی در رشد بهتر کودک دارد.
همین حالا برای استعلام بهترین مرکز پرستاری در منزل با ما تماس بگیرید!
تعریف نوزاد نارس
طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی، هر نوزادی که قبل از تکمیل ۳۷ هفته بارداری به دنیا بیاید، نوزاد نارس محسوب می‌شود.
- نارس شدید: کمتر از ۲۸ هفته
- نارس خیلی زودرس: ۲۸ تا ۳۲ هفته
- نارس متوسط تا دیررس: ۳۲ تا ۳۷ هفته
نوزاد نارس یعنی چه؟ یعنی ارگان‌های بدن او هنوز فرصت کافی برای رشدکامل خارج از رحم مادر را نداشته‌اند. به همین دلیل ممکن است در تنفس، تنظیم دمای بدن، تغذیه یا حتی ایمنی دچار چالش شوند.
علائم نوزاد نارس
نوزادان نارس معمولاً ویژگی‌های ظاهری مشخصی دارند که با نوزاد کامل متفاوت است:
- پوست نازک، براق و گاهی پر از کرک (لانوگو)
- سر نسبتاً بزرگ‌تر از بدن
- تنفس سریع یا نامنظم
- گریه نوزاد نارس معمولاً ضعیف‌تر یا شبیه صدای ناله است
- مکیدن ضعیف و مشکل در هماهنگی مکیدن-بلع-تنفس
- دمای بدن پایین و نیاز به گرم نگه داشتن مداوم
این علائم کاملاً طبیعی هستند و با رشد کودک به تدریج برطرف می‌شوند.
عوارض نوزاد نارس
هرچند بسیاری از نوزادان نارس کاملاً سالم بزرگ می‌شوند، اما احتمال بعضی عوارض وجود دارد:
- خونریزی مغزی نوزاد نارس (IVH)
- خونریزی ریه نوزاد نارس (در موارد شدید تنفسی)
- خونریزی معده نوزاد نارس (نکروز انتروکولیت)
- رتینوپاتی نوزاد نارس (مشکل شبکیه چشم)
- زردی نوزاد نارس (که معمولاً شدیدتر و طولانی‌تر است)
- مشکلات تیروئید نوزاد نارس
- تأخیر در رشد یا مشکلات یادگیری در آینده (در درصد کمی از موارد)
خوشبختانه اکثر این عوارض با تشخیص زودهنگام و مراقبت مناسب قابل کنترل یا حتی پیشگیری هستند.
مراقبت از نوزاد نارس
مراقبت از نوزاد نارس در بیمارستان با دستگاه‌های پیشرفته انجام می‌شود، اما نقش خانواده از همان روز اول بسیار مهم است. روش کانگورو (تماس پوست به پوست)، شیردهی مکرر، رعایت دقیق بهداشت و حضور آرام والدین کنار دستگاه، تأثیر شگفت‌انگیزی در بهبود نوزاد دارد. بعد از ترخیص هم ادامه این مراقبت‌ها در خانه مهم است.
فرایند پرستاری نوزاد نارس
فرایند پرستاری نوزاد نارس در بخش NICU شامل مراحل زیر است:
- تنفس: ممکن است از ونتیلاتور، CPAP یا فقط اکسیژن هود استفاده شود
- تغذیه: ابتدا وریدی (TPN)، سپس لوله معده و در نهایت شیر مستقیم
- کنترل عفونت: شستشوی دقیق دست، لباس و تجهیزات استریل
- کنترل دما: قرار گرفتن در انکوباتور یا تخت گرم
- پایش مداوم ضربان قلب، اکسیژن خون و وزن روزانه
نوزاد نارس چند روز در دستگاه می‌ماند؟
این سوال جواب ثابتی ندارد و کاملاً به هفته تولد و وضعیت نوزاد بستگی دارد:
- نوزاد نارس ۳۴ هفته معمولاً چند روز تا دو هفته
- نوزاد نارس ۲۷ هفته ممکن است ۲ تا ۴ ماه
- نوزاد نارس ۷ ماهه (حدود ۲۸-۳۰ هفته) معمولاً ۶ تا ۱۰ هفته
معیار ترخیص: وزن بالای ۱۸۰۰-۲۰۰۰ گرم، تنفس مستقل، مکیدن خوب و افزایش وزن پایدار.
هرچقدر هفته‌ی تولد کمتر باشد، مسیر رشد و مدت زمان مراقبت ویژه متفاوت است. مثلاً نوزاد نارس ۷ ماهه (یعنی حدود ۲۸ تا ۳۲ هفته بارداری) معمولاً با چالش‌های بیشتری روبه‌رو می‌شود، چون ریه، مغز و دستگاه گوارش هنوز در مرحله حساسی از تکامل هستند. نوزادان نارس ۷ ماهه اغلب نیاز به حمایت تنفسی طولانی‌تر و تغذیه وریدی یا لوله‌ای دارند، اما خبر خوب این است که با مراقبت‌های پیشرفته امروزی، درصد زنده ماندن و رشد کامل بسیار بالاست.
در همین گروه، نوزاد نارس ۲۷ هفته یکی از حساس‌ترین موارد محسوب می‌شود؛ وزنی بین ۷۰۰ تا ۱۰۰۰ گرم و ریه‌هایی که هنوز سورفکتانت کافی تولید نکرده‌اند. این کوچولوها معمولاً ۱۰ تا ۱۴ هفته در بخش مراقبت‌های ویژه می‌مانند و با برنامه دقیق تنفسی، تغذیه غنی‌شده و محبت والدین، به تدریج قوی می‌شوند.
در مقابل، نوزاد نارس ۳۴ هفته وضعیت بهتری دارد؛ اغلب فقط چند روز تا دو هفته نیاز به انکوباتور یا کمک تنفسی سبک دارد و خیلی زود می‌تواند شیر مادر را مستقیم بخورد. بسیاری از این نوزادان حتی قبل از موعد ترم (هفته ۴۰) با وزن خوب و حال عمومی عالی مرخص می‌شوند و فقط نیاز به ویزیت‌های منظم رشد دارند.
این تفاوت‌ها به ما یادآوری می‌کند که هر هفته در رحم مادر واقعاً معجزه می‌کند، اما حتی اگر فرزندتان در ۲۷ هفته یا ۳۴ هفته به دنیا آمده باشد، آینده روشنی پیش روی اوست؛ فقط کافی است با صبر و عشق همراهش باشید.
تغذیه نوزاد نارس
تغذیه نوزاد نارس اولویت اول است. شیر مادر بهترین و گاهی تنها غذای قابل تحمل برای اوست. اگر مادر شیر کافی ندارد، بانک شیر بیمارستان یا شیر خشک‌های ویژه نوزاد نارس استفاده می‌شود.
بهترین شیر خشک برای نوزاد نارس
شیر خشک‌های مخصوص نوزاد نارس (Preterm Formula) پروتئین، کالری، کلسیم، فسفر و آهن بیشتری دارند. برندهای معتبر معمولاً با نظر پزشک تجویز می‌شوند و تا زمانی که کودک به وزن و سن اصلاح‌شده مناسب برسد ادامه پیدا می‌کنند.
ریه نوزاد نارس کی کامل می‌شود؟
ریه آخرین ارگانی است که در رحم کامل می‌شود. در نوزاد نارس ۲۷ هفته، کیسه‌های هوایی (آلوئول) هنوز به تعداد کافی تشکیل نشده‌اند. تکامل کامل ریه معمولاً تا ۸-۱۰ سالگی ادامه دارد، اما عملکرد تنفسی خوب اغلب تا ۲-۳ سالگی به حد نوزادان ترم (کامل) می‌رسد.
جدول وزن گیری نوزاد نارس
سن اصلاح‌شده | وزن مورد انتظار (گرم) | افزایش وزن روزانه ایده‌آل |
ترخیص | ۲۰۰۰-۲۵۰۰ | – |
۱ ماهگی | ۲۵۰۰-۳۵۰۰ | ۲۵-۳۵ گرم |
۳ ماهگی | ۴۰۰۰-۵۵۰۰ | ۲۰-۳۰ گرم |
۶ ماهگی | ۶۰۰۰-۷۵۰۰ | ۱۵-۲۵ گرم |
۹ ماهگی | ۷۵۰۰-۹۰۰۰ | – |
۱۲ ماهگی | ۸۵۰۰-۱۰۰۰۰ | – |
توجه: وزن‌گیری در سه ماه اول باید سریع‌تر باشد تا کودک به منحنی رشد کامل برسد.
چاق شدن نوزاد نارس
بسیاری از والدین نگران لاغری کودکشان هستند. چاق شدن نوزاد نارس هدف نیست؛ هدف رسیدن به وزن و درصد چربی طبیعی است. با شیر مادر غنی‌شده یا شیر خشک ویژه و تغذیه منظم هر ۲-۳ ساعت، کودک به تدریج پر می‌شود و گونه‌هایش گل می‌اندازد!
پستانک نوزاد نارس
استفاده از پستانک نوزاد نارس در بیمارستان بسیار رایج است چون:
- رفلکس مکیدن را تقویت می‌کند
- ضربان قلب و اکسیژن خون را پایدار می‌کند
- به هماهنگی مکیدن-بلع-تنفس کمک می‌کند فقط باید پستانک مخصوص نوزاد نارس (کوچک‌تر و نرم‌تر) باشد.
معاینه چشم نوزاد نارس
رتینوپاتی نوزاد نارس یکی از مهم‌ترین عوارض احتمالی است. معاینه چشم نوزاد نارس چند بار است؟
- اولین معاینه: هفته ۳۱-۳۲ بارداری یا ۴-۶ هفته پس از تولد (هر کدام زودتر باشد)
- معاینات بعدی: هر ۱-۲ هفته تا زمانی که شبکیه کاملاً عروقی شود نوزادانی که زیر ۳۲ هفته یا زیر ۱۵۰۰ گرم هستند حتماً باید معاینه شوند.
چشم نوزاد نارس از کی می‌بیند؟
چشم نوزاد نارس کی کامل می‌شود؟ شبکیه معمولاً تا هفته ۴۰ بارداری کامل می‌شود. یعنی نوزادی که در هفته ۲۸ به دنیا آمده، هنوز ۱۲ هفته فرصت دارد تا چشمش در خارج از رحم تکامل پیدا کند. بینایی واضح و تمرکز چشم‌ها معمولاً تا ۶-۸ ماهگی سن اصلاح‌شده خوب می‌شود.
روز جهانی نوزاد نارس
هر سال ۱۷ نوامبر روز جهانی نوزاد نارس است. در این روز در سراسر جهان بنفشه بنفش (رنگ نمادین این روز) روشن می‌شود تا توجه جامعه به این کودکان جلب شود. در ایران هم بسیاری از بیمارستان‌ها و انجمن‌ها برنامه‌های آگاهی‌بخشی برگزار می‌کنند.
معروف‌ترین نوزاد نارس
شاید جالب باشد بدانید «امیلی استفانی» کوچک‌ترین نوزادی است که زنده مانده؛ او در هفته ۲۵ با وزن تنها ۲۵۰ گرم به دنیا آمد و امروز دختر سالم و فعالی است.
مراقبت از نوزاد نارس بعد از ترخیص
وقتی بالاخره روز ترخیص می‌رسد، هیجان و نگرانی همزمان به سراغتان می‌آید. چند نکته طلایی:
- دمای خانه را ۲۴-۲۶ درجه نگه دارید
- حداقل تا ۶ ماهگی از حضور در مکان‌های شلوغ پرهیز کنید
- واکسن‌ها را طبق سن تقویمی (نه اصلاح‌شده) بزنید
- ویزیت‌های منظم پزشک رشد را فراموش نکنید
- شیردهی مکرر و تماس پوستی را ادامه دهید
اگر احساس کردید نیاز به کمک بیشتری دارید، پرستار روزانه کودک یا مادریار مجرب می‌تواند در هفته‌های اول همراهتان باشد تا با اعتماد به نفس بیشتری مراقبت کنید.
آنچه در این مقاله به آن اشاره شد
نوزاد نارس فقط یک برچسب پزشکی نیست؛ او کودکی است که تصمیم گرفته زودتر از برنامه‌ی طبیعت، وارد زندگی شما شود و به شما یاد بدهد که عشق، صبر و امید چقدر قدرتمند هستند. شاید در هفته‌های اول با دیدن لوله‌ها، دستگاه‌ها و وزن کمش دلتان لرزیده باشد، اما همین امروز هزاران کودک که زمانی در انکوباتور بودند، با لبخند در مهدکودک بازی می‌کنند، می‌دوند و زندگیه کاملاً عادی دارند. آمار جهانی نشان می‌دهد بیش از ۹۰ درصد نوزادان نارس بالای ۲۸ هفته و تقریباً همه‌ی نوزادان بالای ۳۴ هفته کاملاً سالم و بدون هیچ مشکلی بزرگ می‌شوند.
شما در این مسیر تنها نیستید. از کادر بیمارستان گرفته تا خانواده، دوستان و حتی خدمات حرفه‌ای مراقبت در منزل، همه کنار شما هستند تا این کودک کوچک اما قوی، بهترین شروع را داشته باشد. اگر گاهی خسته شدید، اگر شب‌ها خوابتان نبرد یا اگر نگران آینده بودید، کاملاً طبیعی است؛ این‌ها بخشی از داستان والد شدن یک فرشته‌ی کوچکِ عجول است.
استخدام مادریار کودک، پرستار روزانه کودک، بهترین مرکز پرستاری در منزل یا موسسه پرستار کودک در کرج فقط یک «کمک» نیستند؛ آن‌ها همراهانی هستند که تجربه‌شان باعث می‌شود شما با آرامش بیشتری عشق بورزید، استراحت کنید و از لحظه‌های شیرینِ بزرگ شدن فرزندتان لذت ببرید.
فرزند شما نارس به دنیا آمده، اما عشق شما کامل و بی‌نقص است. این عشق است که هر روز او را یک قدم به «کامل شدن» نزدیک‌تر می‌کند . روزهای سخت می‌گذرند، اما داستان شجاعت او و قدرت شما تا همیشه می‌ماند. برای دریافت مشاوره از طریق شماره تلفن های 02634311330 _ 02634339092 با کارشناسان ما تماس حاصل فرمایید.
